Manisa Sarayı, Osmanlı Devleti’nde Saruhan Vilayeti Sancağı’nın idare merkezi olarak kullanılan, bir sonraki padişah olacak şehzadeyi yetiştiren saraydır. Diğer şehzade sancakları Konya, Amasya, Bursa, Trabzon, Kütahya’da bulunur.
Bugün saraydan geriye az miktarda kalıntı kalmıştır, büyük kısmı 1922 Manisa yangınında yakılmış ya da mevcut binaların altında kalmıştır. Manisa’nın Şehzadeler ilçesinde bulunur. 16 şehzadenin sancak beyliği yaptığı Manisa Sarayı, 56 dönümlük alana kurulur. Günümüzde Fatih Parkı, Cumhuriyet Meydanı, Hükümet Konağı, Yirmi İki Sultanlar Türbesi ve Kitapsaray’a kadar olan alanı kapsar.
Manisa Şehzade Sarayı, Manisa Saray-ı Amire, Manisa Saray-ı Şehzadegan olarak da bilinir.
Manisa Sarayı’nda ilk ikamet eden şehzadeler Yıldırım Beyazıt'ın oğulları Ertuğrul ve Süleyman’dır. (1390) Yıldırım Beyazıt’ın oğulları zamanında bizim bildiğimiz anlamda Manisa Sarayı yoktur. Manisa Sarayı, Sultan 2. Murat (Çelebi Mehmet’in oğlu, Fatih Sultan Mehmet’in babası) zamanında 15. yüzyılın ortalarında inşa edilir(1445). Sarayın inşaati Fatih Sultan Mehmet’in şehzadeliği döneminde devam edilir. Günümüze kalan tek yapı olan Fatih Kulesi, bu dönemde yapılır.
Şehzadeler, anneleriyle birlikte sancaklara gönderilir, yönetimi öğrenirler, kaldıkları dönemde sancaklara mimari, ekonomik ve sosyal katkıda bulunurlar. Manisa Sarayı etrafındaki yapılar da, şehzadeler ve annelerinin geldiği dönemlerde yapılır.
2. Beyazıt’ın oğlu Şehinşah’ın annesi Hüsnü Şah ile Manisa’da kaldığı dönemde, Hüsnü Şah tarafından Hatuniye Külliyesi, Kurşunlu Han yapılır. 2. Beyazıt’ın oğlu Korkut’un Manisa’da kaldığı dönemde, Manisa Kalesi’nde dev bir el yazmaları kütüphanesi bulunur. Yıllar sonra 2. Selim (Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu), el yazmaları kütüphanesini Manisa Kalesi’nden İstanbul Topkapı Sarayı’na taşıtmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman’ın ikinci sancağı Manisa Sancağı’dır. Annesi Hafsa Sultan’la gelir. 7 yıl burada kalır. Hafsa Sultan Külliyesi (Sultan Külliyesi) bu dönemde yapılır. Hafsa Sultan Camii, şifahane, sonradan Kanuni’nin eklettiği hamamlar yapılır.
Kanuni’nin oğulları Mustafa (Mahidevran’ın), 2. Selim (Hürrem’in), Mehmet (Hürrem’in) de Manisa Sancağı’nda bulunur.
3. Murat (2. Selim ve Nurbanu’nun oğlu) 12 sene Manisa’da şehzadelik yapar. Bu dönemde küçük bir Muradiye Camii yaptırır, küçük gelmiş, yıktırılıp Mimar Sinan eseri Muradiye Külliyesi’ni yaptırır.
2. Selim, Manisa Sarayı’nda doğup yetişir.
3. Mehmet (3. Murat ve Safiye Sultan’ın oğlu) Manisa’da 12 yıl şehzadelik yapar.
1. Ahmet’in (1590-1617) çıkardığı Ekber Kanunu ile en büyük şehzade tahta çıkmaya başlar ve şehzadeler şehzade saraylarına gönderilmezler ve şehzade sarayları bakımsız kalır. Manisa Şehzade Sarayı da diğer şehzade sarayları gibi bakımız kalır.
Evliya Çelebi (4. Murat zamanı) 1671-1672 yıllarında geldiği Manisa’da Manisa Sarayı için Seyahatname’sinde; 200 civarı sarı külahlı görevli tarafından bakımı yapıldığını, Manisa Kalesi’nin kuzey bölgesinde olduğunu, etrafının tuğladan surlarla çevrili olduğunu, ahşap kapısı olduğunu, dev bir kale görünümde olduğunu yazar. Manisa Sarayı’nın yaylak kısmından da Bozdağlar’da olduğundan bahseder.
Osmanlı döneminde son tadilat 2. Mahmut zamanında 1829-1930 yıllarında yapılır; ama korunamaz. 1922 Manisa yangınında Yunan askerinin Anadolu’dan çekilmesi esnasında, Manisa’nın %90’ı yakılır, yıkılır, Manisa Sarayı’nın geri kalanı bu döneminde yok olur, geriye Fatih döneminde inşa edilen Fatih Kulesi (Fatih Köşkü olarak da bilinir) kalır. Fatih Kulesi, yıllarca Halkevi ve Kızılay binası olarak kullanılır. Bu esnada duvarları sıvanır, pvc pencere takılır, orijinal hali bozulur. 2022 yılında Manisa Valiliği ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğün tarafından restore edilmeye başlanır. 2. Murat zamanında yapılan hamam otel inşaatı (günümzde Manisa Giritlioğlu Oteli) zamanından ortaya çıkmasına rağmen, otel inşaatı durdurulmaz. Hamam kalıntısı, otel izniyle gezilebilir.
Şemâilnâme-i Ali Osman Nakkaş Hasan’ın 1596 yılında minyatürü Manisa Sarayı hakkında birçok bilgi verir.

Kaynaklar:
Talha Uğurluel Youtube Kanalı - Manisa’nın Kayıp Şehzade Sarayı Ortaya Çıkarılıyor videosu:
Talha Uğurluel Youtube Kanalı - Fatih Sultan Mehmet’in Saray Kulesi ortaya çıkarılıyor
Manisa Sarayı Vikipedi sayfası:
Comments