Darkale Köyü, Soma ilçesinin yaklaşık 3 km uzaklıkta eski bir yerleşimdir.
Tarihçi Prof. Dr. Bilge Umar’a göre köyün adı da Trakhoula’nın Türkçe’ye uydurulmuştur. Tarhala olarak da bilinir. Osmanlı arşiv kayıtlarında Tarhala olan yerleşim, Cumhuriyet dönemine Darkale ismini almıştır.
1980'lere kadar köy geniş nüfusu ile canlı kalsa da, nüfusun Soma ilçesine yerleşmesiyle, nüfus binin altına inmiştir.
Darkale Evleri
Darkale'nin en dikkat çekici kısmı dar sokakları ve geleneksel Türk evleridir. Hayat denilen iç avlu ile evlere girilir. Evlerin içlerinde ahşap kaplama odalar ve açık sofralar bulunur. 150 geleneksel Türk evi hala ayaktadır. Manisa Valiliği, Soma Kaymakamlığı, Soma Belediyesi, Soma Ticaret ve Sanayi Odasının desteği ve çalışmaları ile ‘Darkale Yenileme ve Yaşatma Projesi’ başlatılmıştır.
Kırkoluk Camii
Yapıda, banisini ve inşâ tarihini açıkça belirten bir kitabe bulunmamakla birlikte ikisi son cemaat mahallinde harime giriş kapısının iki yanında, diğeri de kadınlar mahfilinin kuzey duvarında olmak üzere üç adet tarih yazılıdır. Bunlar yakın zamanda maalesef, Arapça harf ve rakamları bilmeyen Varol isimli usta tarafından özgün yazıların üzerinden yağlı boyayla boyanmak suretiyle tahrip edilmiştir. Aynı durum caminin bütün kalemişi süslemelerinde de görülmektedir.
Caminin Geç Osmanlı Döneminde yapılmış Barok karakterli özgün süslemelerinin tamamı aynı usta tarafından yağlı boyayla üzerlerinden geçilerek boyanmıştır.
Darkale Hamamı
Darkale Köyü girişinden, Kırkoluk Meydanı’na doğru çıkarken yolun solunda, dere kenarında hamam yer almaktadır. Kitabesi bulunmadığı için yapım tarihi hakkında kesin bir şey söylemek zordur.
Kırkoluk Cami Çeşmesi
Çeşme, Kırkoluk Cami’nin güneydoğusunda bir duvarla organik bağ içerisinde ve çamaşırhanenin duvarına bitişik vaziyettedir.
Çamaşırhane
Köy meydanında, yolun kenarında, Kırkoluk Cami’nin güney duvarına bitişik vaziyette inşâ edilmiştir.
Çamaşırhanenin inşâ tarihi hakkında kesin bilgilere sahip değiliz, fakat bu yapının bölgenin ilk Türk yerleşimine dair önemli bilgiler verebilecek bir mimari görünümde olması, üzerinde durulması gereken ciddi bir konudur. Çamaşırhanenin, Kırkoluk Cami’nin güney duvarına dayanmış olarak inşâ edilmiş olması, camide geçen 1264 (1847-1848)” ve “1321 (1903-1904)” tarihleriyle eş zamanlı olduğu ve adı geçen tarihlerde inşâ edilmiş olabileceği düşünülmüştür.50 Ancak yapının ne malzemesi, ne de mimari biçim ve karakteri camiyle hiçbir benzerlik/uyumluluk göstermez. Özellikle plan şeması ve kemer formları yapının adeta 14-15. yüzyıllarda inşâ edilmiş açık avlulu, eyvanlı bir mimari olduğu izlenimini vermektedir. Burada eskiden bir tabakhane varken, yerine çamaşırhane yapıldığı bilgisi, yeni bir yapı inşâ edilmek yerine mevcuttaki eski yapının çamaşırhaneye dönüştürüldüğüne işaret etmektedir.
Manisa’nın ilçelerinde ve köylerinde günümüze ulaşabilmiş başka bir çamaşırhane yapısı bilinmemektedir. Anadolu’da köy ve kasabalarda bu yapılardan zamanımıza ulaşabilen çok sayıda örnek mevcuttur. Bazılarını anacak olursak; Çankırı, Bolu Babahızır Köyü, Karabük Zopran Köyü, Safranbolu Yörük Köyü, Vezirköprü Adatepe Köyü, Gökçeada Çınarlı Köyü ve Bor Gökbez Köyü Çamaşırhanelerini sayabiliriz.
Minareli Cami
Minareli Cami adıyla anılan eser, Tarhala’nın en tepe noktasında harim, mahfil, son cemaat mahalli ve yapıdan uzakta avlunun kuzeybatısında yer alan minareden meydana gelmiştir.
Minareli Cami’nin, minaresi özelinde konu ele alınacak olursa, minarede kullanılan malzemenin biçim ve niteliği 14-15. yüzyılı işaret etmekte hatta Osmanlı öncesine bile gitme ihtimali bulunmaktadır.
Hacı Osman Hoca Zâde Çeşmesi
Kırkoluk Meydanı’ndan, tepeye doğru çıkarken bir evin cephesine bitişik şekilde inşâ edilmiştir. Üzerindeki yazıta göre Hacı Osman Hoca Zâde’nin hayratı olarak 1228 (1813) yılında yaptırılmıştır. Kitabe metni şöyledir:
Sahibü’l-hayrat ve’l-hasenat
Osman Hoca Zâde el-Ha
cı Muhammed Ğafurallahü lehüma ve setere
Afahima sene-i 1228
Çeşmelerin hepsinde malzeme ve kemer formları birbirlerine benzemektedir. Böylece 19. yüzyılda yapıldığını öğrendiğimiz Hoca Zâde çeşmesinden hareketle bütün çeşmelerin aynı yüzyılda yapıldığını söyleyebiliriz.
Kabak Pınarı Çeşmesi
Kırkoluk Cami’nden, Minareli Cami’ye çıkan güzergâh üzerindedir. Kitabesi olmayan çeşme örgü tekniği ve malzemesine bakılarak 19. yüzyılın sonlarına tarihlendirilebilir.
Körpeler Çeşmesi
Bir evin cephesi üzerinde kesme taş malzemeyle inşâ edilmiştir. Kitabesi olmadığı için tarihi bilinmez, fakat malzeme ve form 19. yüzyıl olduğunu düşündürmektedir.
Minareli Cami Çeşmesi
Minareli Cami’nin, avlu giriş kapısının solunda avlu duvarına bitişik şekilde inşâ edilmiştir. Günümüzde kitabesi bulunmaz ancak niş içindeki izler eskiden burada bir kitabe olabileceğini düşündürür. Yapı tarihi bilinmemekle birlikte kesme taş malzeme ve form olarak 19. yüzyıla tarihlendirilebilir.
Delikanlı Odası Çeşmesi ve Koca Oda Çeşmesi
Minareli Cami’ye doğru giderken günümüzde ancak yerleri kalmış metruk halde iki çeşme görülmektedir. Bunlar yöre halkının tabiriyle Delikanlı Odası Çeşmesi ve Koca Oda Çeşmesi’dir. Kalıntılardan anlaşıldığı kadarıyla her ikisi de kaba yonu taş örgülü ve Horasan harcı sıvalıdır. Tarihleri veya mimari karakterleri hakkında bilgi verebilme imkânı yoktur. Lüle yerleri hâlâ görülebilmektedir.
Orta Cami
Köyün yamaçlarına doğru uzanan yerleşimin merkezinde Orta Cami yer almıştır. Cephe özelliklerinden konut olduğu anlaşılan yapının alt katı muhtarlık, üst katı ise mihrap, minber ve kadınlar mahfili eklemeleriyle camiye çevrilmiş bir örnektir. Cumhuriyet döneminde köydeki değişimle birlikte ortaya çıkan ihtiyaç nedeniyle konuttan camiye çevrildiği belirtilmiştir.
Köy İlkokulu
Köyün kuzey girişinde tabelasında, 1935 yılında İlçebay (Kaymakam) Hamdi Onat döneminde Tarhala Köyü tarafından yaptırıldığı belirtilen ilkokul bulunur. Okul bir avlu içinde, kaba yonu taş örgülü, tek katlı ve zemin seviyesinden yedi basamakla yükseltilmiş bir eserdir.
Darkale'de Doğa Sporları
Çam ormanlarıyla kaplı Darkale dik kayalarıyla, doğa sporu severlerin sevdiği rotalardandır. Darkale'de kanyoning, trekking, kaya tırmanışı, oryantiring, highline, kamping yapılır. Soma Kaymakamlığı, Soma Belediyesi, Soma Gençlik ve Spor İlçe Müdürlüğü ve Soma Doğa Sporları Kulübü iş birliği ile her sene Mayıs'ın ikinci haftası "Darkale Doğa Sporları Şenliği" yapılmaktadır. Darkale zengin florasıyla doğa ve fotoğraf severlerin ilgisini çeker. Hercai menekşeler, orkideler, süsenler, ters laleler ve sayısız türde çiçekler görülür.
Kaynaklar:
Comments